ترغیبِ از-راهِ-دورِ دیگران به حضورِ سبز

این روزها به صفحه‌های فیس‌بوکِ دوستان‌ام که نگاه می‌کنم می‌بینم که دیوارِ برخی‌‌شان پر از تبلیغاتِ سبز است و پر از ارجاع به مطالبی، با درجاتِ مختلفی از نزدیکی به حقیقت، در موردِ اخبار و شایعاتِ مربوط به بیست‌وپنجمِ‌ بهمن و اولِ اسفند. غالبِ دوستانی که دیوارشان این‌گونه است ساکنِ ‌ایران نیستند.

ایرانیِ ساکنِ خارجی که نقاشیِ سبزِ "ما بی‌شماریم" را بر دیوارِ صفحه‌ی فیس‌بوک‌اش می‌چسبانـَد دارد چه می‌کند؟ البته یک تبیینْ این است که کسی که دور است و دل‌اش اینجا است احتمالاً این تنها کاری است که می‌تواند بکند—مثلِ من که شاید در گوشه‌ی عکسِ پروفایل‌ام پرچمِ مصر بگذارم، یا مثلاً جـِری کوئن که مرد شاید عکس‌اش را می‌گذاشتم بر دیوارم.

تا اینجای کار البته که اشکالی ندارد (بعد از این‌اش هم شاید اشکالی نداشته باشد؛ این قدر هست که با سلیقه‌‌ی من سازگار نیست). اما چه می‌شود گفت اگر که این کارها به قصدِ ترغیبِ حضورِ کسانی در خیابان باشد؟ و انتشارِ تصویرِ نوشته‌ی "همراه شو عزیز" با ذکرِ تاریخ، یا انتشارِ "چرا باید اول اسفند به خیابان بیاییم؟"، آیا جز ترغیب به شرکت در تظاهرات است؟

فعلاً هدف‌ام این نیست که بگویم که به نظرم کارهای اعتراضیِ این بیست ماهِ اخیر (از جمله کارهای آقایان موسوی و کروبی) اخلاقی و عقلانی بوده است یا نه. می‌خواهم وضعِ ذهنیِ کسی را بفهمم که بیرون از ایران نشسته است و سعی می‌کند دیگران را به شرکت در اعتراضاتِ خیابانی و غیرخیابانی ترغیب کند. (و گاهی شدیدتر از ترغیب: دوستی می‌گفت که همین دیشب آشنای خارج‌نشینی در گفت‌وگویی در فضای مجازی با عتاب از او پرسیده "تو چرا شب در خیابان نماندی؟")

برای من جالب است که این ترغیب‌کنندگانْ نوعاً تصاویر و خبرهایی منتشر می‌کنند حاکی از اینکه با شرکت‌کنندگان در اعتراضات به‌شدت برخورد می‌شود: گزارش‌های این دوستان پر است از ذکرِ گازِ اشک‌آور و باتون و گلوله. (و احتمالاً هر کس که بعد از مدتی دورازایران‌بودن به ایران آمده باشد می‌داند که نوعاً اوضاعِ داخل بسی ملایم‌تر از آنی است که بالاترین و صدای امریکا تصویر می‌کنند.)

جریان چیست؟ به نظرم در نظرِ بعضی دوستانِ خارج‌نشین شاید چیزی شبیهِ این باشد: "در ایران نظامِ ظالمِ غیرمردمیِ خشنِ خونریزی حاکم است، و خوب/واجب است که ساکنانِ ایران با این نظام مبارزه کنند. ما خارج‌نشینان هم اطلاع‌رسانی و تشویق می‌کنیم."

اما سؤال‌ام این است: اگر حکومتِ ایران بد و ظالم است، چرا نمی‌آیید شخصاً مبارزه کنید؟ شاید وجوب‌اش کفایی است و عملِ دیگران تکلیف را از شما ساقط می‌کند؟ شاید شما رهبریِ جنبش را به عهده گرفته‌اید و خلقِ قهرمان نباید که از راهنمایی‌تان محروم شود؟ شاید عذرِ واقع‌بینانه‌تری دارید: دخترخاله‌ی همسایه‌تان را یک بار گرفته‌اند و شما با ایشان از طریقِ ئی‌میل مکاتبه داشته بوده‌اید و محقـَق است که به محضِ ورود به کشور بازداشت‌تان می‌کنند و تحتِ آزار و اذیت قرار می‌گیرید؟ یا شاید این شیردلی که شمایید ترسی از شکنجه و تجاوز و اعدام ندارید، اما دوست ندارید تحصیلات‌تان ناتمام بماند؟ یا نگرانِ این هستید که در این ایامی که در محبس خواهید بود شغل‌تان را از دست بدهید؟ یا یکی از نزدیکان‌تان اضطراب دارد واخلاقاً موظف هستید باعثِ نگرانی‌اش نشوید؟ اما، پس، چه کسانی را دارید به تظاهرات ترغیب می‌کنید؟ این بی‌شمارانِ بیداری که قرار است به خیابان بیایند آیا آشنای دستگیرشده ندارند؟ شاغل یا دانشجو نیستند؟ نزدیکان‌شان نگران نیستند؟ جان‌شان کمتر از جانِ شما عزیز است؟ در شکنجه کمتر از شما درد می‌کشند؟

ادعا می‌کنم که به آزادیِ بیان معتقدم. به نظرِ من هر کس حق دارد نظر و احساس‌اش را به هر شکلی که بخواهد بیان کند—با حرف یا نقاشی یا رقص، مستدل یا غیرمستدل. فقط خواستم بگویم که درک نمی‌کنم چه می‌گذرد در ذهنِ کسی که دور از خطری (که خودش ادعا می‌کند شدید و واقعی است) نشسته است و انتظار دارد دیگران واردِ معرکه بشوند. ابرازِ ناراحتی‌ام اصلاً نشانه‌ی این نیست که اگر قدرت می‌داشتم مانع از کاری می‌شدم که دارم در موردش ابرازِ ناراحتی می‌کنم.