یک نوع شخصیتِ ضعیف هست که داشتناش باعث میشود آقایی وقتی در امریکای شمالی زندگی میکند در عکسِ پروفایلاش ریش نداشته باشد و وقتی در ایران زندگی میکند در عکسِ پروفایلاش ریش داشته باشد، بی آنکه در اعتقاداتِ مذهبیاش تغییری ایجاد شده باشد. شاید "ریاکاری" و "نان به نرخِ روز خوردن" و "سلطهپذیری" و "بیریشهبودن" تقریبهایی باشند برای توصیفِ چنین شخصیتی.
اما نوعِ دیگری از شخصیت هست که، به نظرِ من، از این هم مشمئزکنندهتر است، گرچه شاید در اولی منفعتطلبیِ زشتی باشد که نوعاً در دومی نیست. برای توصیفِ این دومی عبارتِ مناسبی نمیشناسم. یک مصداقِ بارزش کسی است که، با هر میزان از سواد و ادعا و با هر سابقهای که دارد، حالا در وضعیتی است که دستِ نظامِ جمهوری اسلامی به او نمیرسد، یا بهراحتی نمیرسد. و یکی از کارهایی که میکند؟ روی مبلی مینشیند که بخشهایی از روکشاش پارچهنوشتهای عزاداریِ امامِ سومِ شیعه است. لیوانی به دست میگیرد از نوعی که نوعاً در آن مسکرات مینوشند. لیوان را جلو میآورَد و به دوربین نگاه میکند، و عکساش را در دسترسِ همگان میگذارد.
این آیا اثری هنری است؟ آیا قرار است مسحورِ زیباییتان بشویم؟ شجاعتتان را تحسین کنیم؟ زشتیِ زیادِ عمل به کنار، فرض کنیم سالها است خودتان را مدافع و مروّجِ فمینیسم معرفی کردهاید؛ حرکتِ اخیرتان آیا فمینیسم را در ایران به جلو میبرَد؟ آیا بهانهای برای سرکوباش را از مخالفاناش میگیرد؟ مردمانی در ایران هستند، هزاران هزار، که سالی چند روز بر مصیبت امامشان میگریند؛ آیا آنان را دارید در خدمتِ هدفتان میآورید؟ (مضحک است مقایسهی خودتان با هنرمندانِ حرفهایِ طنزپردازی که به هنرمندی و طنزپردازی مشهورند و در جامعهی خودشان زندگی و کار میکنند و مسؤولیتِ اعمالشان را میپذیرند. بگذریم از اینکه جامعهی بازِ آزادشان هم نتیجهی کوششهای خودشان و نسلهای قبلیشان است: ماندهاند و جامعهشان را به ایدهآلشان نزدیکتر کردهاند.)
آقایی را تصور کنید که، به هر دلیلی، از فمینیسم خوشاش نمیآید یا حتی از فمینیسم و فمینیستها کینهای به دل دارد. حالا تصویرِ ساختگیای از خودش منتشر میکند که دارد به یکی از زنانِ پیشروِ فمینیست تعرض میکند. انتشارِ این تصویر آیا کمکی خواهد بود به گفتوگو؟ و آیا متضمنِ شجاعتی است اگر که آن آقا رفته باشد و در سرزمینهای تحتِ حاکمیتِ عربستانِ سعودی مشغولِ کار و زندگی باشد؟
من شخصاً به آزادیِ بیان معتقدم، حتی تقریباً بی قید و شرط. با تلقیِ شاید خامِ من از این موضوع، توهین و اهانتِ صریح هم نباید جرمانگاری شود. در اینجا فقط سعی کردم نظر و احساسام را بیان کنم، شاید که کسانِ بیشتری اهانتِ زُمُخت به باورهای مردم را زشت و غیرعقلانی بیابند و از اینجور چیزها کمتر ببینیم.