منطق: لغوِ سخنرانی

به دعوتِ انجمن منطق ایران قرار بود روزِ چهارشنبه بیست‌وهفتمِ دی سخنرانی کنم، با عنوانِ "کریپکی و انتخابِ منطق: گزارشی غیرمستقیم". جلسه لغو شده است، وبه نظرم رسید شاید انتشارِ چکیده‌ی سخنرانی بی‌فایده نباشد.

--

کریپکی نظرش در موردِ انتخابِ منطق را هنوز به شکلِ کتاب یا مقاله منتشر نکرده است. گزارشِ غیرمستقیمِ من مبتنی است بر مقاله‌ای سی‌ویک‌صفحه‌ای که الن برگر در کتابِ  سول کریپکی (انتشاراتِ دانشگاهِ کیمبریج، ۲۰۱۱) منتشر کرده است. مقاله‌ی برگر مبتنی است بر اصغاءِ او درسِ کریپکی را در پرینستن، در سالِ ۱۹۷۴. بخشِ اولِ مقاله گزارشی است از نقدهای کریپکی بر مفهومِ انتخابِ منطق. یک ایده‌ی اساسی این است که، بر خلافِ چیزی که کواین در مقاله‌ی دو جزم می‌گوید، منطق مجموعه‌ای از احکام نیست. نیز، کریپکی بر آن است که اصولِ منطق فرضیه‌هایی نیستند که بشود نسبت‌ به آن‌ها موضع نداشت و بتوان بینِ آنها و رقبای احتمالی‌شان انتخاب کرد. صحبتِ من عمدتاً درباره‌ی این ایده‌ها است.

بخش‌های دوم و سومِ مقاله‌ی برگر  به دو منطق (یا دو "منطق") می‌پردازد که ممکن است مثال‌های ناقضی برای ایده‌های بخشِ اول به‌حساب آیند: منطقِ کوانتمی و منطقِ شهودگرایانه. کریپکی به منطقِ کوانتمیِ پاتنم ایرادهایی گرفته، که ظاهراً کوبنده است. گزارشی از این انتقادها را—و نیز گزارشی از آراءِ کریپکی در موردِ موضوعِ گزینشِ منطق را—می‌شود در مقاله‌ی بسیار خواندنیِ الن ستِرز دید. مقاله‌ی سترز از جمله مبتنی است بر سخنرانیِ کریپکی در دانشگاهِ پیتسبرگ، در همان سالِ ۱۹۷۴.

بخشِ سومِ مقاله‌ی برگر عمدتاً بحثی است که به نظر می‌رسد کواین—یا دست‌کم کواینِ دهه‌ی هفتادِ میلادی—با آن هم‌دل باشد: اینکه منطقِ شهودگرایانه متضمنِ تغییرِ موضوعِ بحث‌ است. 

کریپکی سال‌ها پیش از آنکه چونان فیلسوفی طرازاول شناخته شود با کارهای فنـّی‌اش در منطقِ ریاضی مشهور بوده است، و آشنا شدن با نظرهای او درباره‌ی منطق البته مغتنم است. خواندنِ مقاله‌های برگر و سترز این فایده را هم دارد که مجبور می‌شویم با بعضی ایده‌های بعضی نوشته‌های کلاسیک آشنا شویم—از جمله با بخشی‌هایی از:

-         "آنچه لاک‌پشت به آشیل گفت" (لوئیس کـَرول، ۱۸۹۵)؛

-         "کارنـَپ و صدقِ منطقی" (کواین، ۱۹۶۰)؛

-         "آیا منطق تجربی است؟" (پاتنم، ۱۹۶۸)؛

-          فصلِ ششمِ فلسفه‌ی منطق-ِ کواین (۱۹۷۰).